(afbeelding geleend van wegschuld.blogspot.com)
Consuminderen
bewust minder producten kopen om het milieu te sparen
Voorbeeld: `Consuminderen is een reactie op het overdreven consumeren.`
Consuminderen wordt in Nederland gezien als een goed middel, aanvullend op andere maatregelen, om onze klimaatdoelen te gaan halen. In dit artikel wil ik aangeven waarom ik denk dat consuminderen niet alleen niet effectief is, maar zelfs averechts kan werken.
Consuminderen is niet de oplossing
Laten we beginnen te proberen om overeenstemming te bereiken over een aantal standpunten, waarop ik dan mijn betoog kan opbouwen. Als eerste kunnen we het hopelijk eens woorden over de stelling dat consuminderen nooit in zijn eentje de oplossing voor onze milieuproblemen kan zijn. Waarom is eenvoudig te zien lijkt me; hoewel we onze consumptie kunnen verminderen, kunnen we deze nooit tot nul terug brengen. Wat dus betekent dat we met consuminderen onze milieu problemen nooit volledig op kunnen lossen. En het lijkt me dat we er naar moeten streven om onze uitstoot naar nul terug te brengen. En niet slechts te verminderen.
Consuminderen is niet effectief
Deze tweede stelling behoeft waarschijnlijk wat meer overredingskracht. Hoewel het eenvoudig te zien is dat consuminderen alleen niet genoeg is, is het moeilijk voor te stellen dat het niet op zijn minste zal helpen. En hoe kan het niet effectief zijn want minder gebruiken is gratis en bespaart zelfs geld! Dat kan toch bijna niet anders?!
Maar laten we eens wat beter kijken. Sowieso lijkt consuminderen vooral een boodschap die gericht is aan consumenten. Dus zelfs al zouden die, zeg hun energieverbruik, met de helft verminderen, dan nog betekent dat een veel kleinere vermindering op het totaal als je kijkt naar het hele land en dus winkels, kantoren en industrie e.d. meerekent. Maar ok een kleine(re) besparing is nog steeds een besparing.
Maar laten we niet dromen maar gewoon naar de cijfers kijken. Energie bijvoorbeeld maar kies anders een ander cijfer waar je verschillende jaren voor kunt vergelijken. Wat zien we? Zien we een daling? Wordt er geminderd? Nee. Absoluut niet. We zien stijgingen. Across the board. Als er al eens een daling is dan is die het gevolg van economische recessie. Niet van consuminderen.
Een ramp? Paniek? Wel als je denkt dat consuminderen effectief is en je nu concludeert dat mensen gewoon niet doen wat goed/nodig is.
Maar je focust op de verkeerde cijfers. De vervuiling is het probleem. Niet het product dat mensen kopen, maar het afval. Het bijproduct.
Als mensen minder energie gebruiken gebruiken ze minder van het product. Dit zegt feitelijk niks over het bijproduct. Je kunt meer elektriciteit produceren terwijl je minder CO2 uitstoot. In die zin is consuminderen zelfs een cynische visie; alsof het bijproduct en het afval noodzakelijkerwijs gekoppeld zijn aan het product. Terwijl dit geenszins het geval is.
Consuminderen werkt niet omdat je 17 miljoen mensen er van moet overtuigen om vrijwillig spullen niet te kopen, reizen niet te maken etc. En dat werkt niet. Maar niet getreurd, want…
Consuminderen is niet nodig
Consuminderen is helemaal niet nodig. Echt niet! Gaat heen en consumeert. Zonder schuldgevoel! Maar daar komen we nog op terug want ik loop op de zaken vooruit.
Waarom is consuminderen niet nodig? Omdat het product niet het probleem is. Er kan, mag, nee zelfs moet, zoveel product geconsumeerd worden als nodig of wenselijk is. En daarbij willen we graag NUL vervuiling.
Laten we eens een rekensom maken. Voordat je afhaakt, ik beloof dat ik het eenvoudig houd.
Laten we zeggen dat we een aantal producten consumeren, C
en dat er vervuiling wordt geproduceerd per product dat we maken, Vp
en dat de totale hoeveelheid vervuiling, Vt
wordt bepaald door de som:
Vt = Vp * C
Eenvoudig toch? Eén vermenigvuldiging. De totale hoeveelheid vervuiling is de hoeveelheid vervuiling per product maal het aantal producten dat we consumeren.
De linkerkant van de vermenigvuldiging stelt dus de productiekant voor. Daar vindt de vervuiling plaats. De rechterkant van de vergelijking stelt de consumptiekant voor. Daar worden de producten gebruikt.
Stel even vast dat de vervuiling die links wordt geproduceerd een bij/afval product is en niet het product dat rechts wordt geconsumeerd.
Laten we nu 2 cijfers kiezen, voor de vervuiling en voor de consumptie. Bijvoorbeeld
Vt = 10.000 en C = 5.000.000
Er worden bijvoorbeeld 5 miljoen auto’s geproduceerd en die leveren 10.000 ‘punten’ vervuiling per auto op. Je kunt hiervoor alles wat je kunt meten aan vervuiling invullen, zoals CO2, kilos’s restafval etc. Maar je meet uitgaande stromen en niet wat het productie proces in gaat. Vervolgens gaan we vermenigvuldigen.
10.000 x 5.000.000 = 50.000.000.000
50 miljard vervuiling. Dit gaat helemaal mis! We moeten dit oplossen. We willen NUL vervuiling! Hoe gaan we dit oplossen? Met consuminderen? Laten we het aantal auto’s halveren:
10.000 x 2.500.000 = 25.000.000.000
Wow! De helft minder vervuiling!
Helaas ook de helft minder auto’s. En nog steeds veel te veel vervuiling. En komen we hiermee bij de nul? Ja, maar dat is geen consuminderen maar gewoon consustoppen. We gaan voortaan lopen.
Laten we nu eens aan dat andere cijfer draaien. We vinden nieuwe schonere technieken uit zodat we nog maar 5.000 ‘punten’ vervuiling per auto produceren:
5.000 x 5.000.000 = 25.000.000.000
Zelfde eindresultaat! Maar nu hebben we wel 5 miljoen auto’s!
Mmmm.
Wat als we NUL vervuiling willen? Aan welk cijfer moeten we schroeven om dat te bereiken?
Stel je eens voor dat het lukt om Vp, de vervuiling per product, helemaal terug te brengen tot nul. Hoeveel is 10 x 0? En 100 x 0? En 1000 x nul?
Zonder de vervuiling per product naar de nul terug te brengen komen we nooit op nul vervuiling. En als we de vervuiling per product wél naar nul terug brengen (wat dus moet als we daadwerkelijk nul vervuiling willen) dan maakt het meteen helemaal niets meer uit hoeveel we consumeren. Consuminderen is dan letterlijk volkomen overbodig.
Consuminderen werkt averechts
Ok ok, je hebt me overtuigd. Ik snap dat consuminderen niet dé oplossing is. Ik kan er zelfs in meegaan dat het niet effectief is. Ik zie ook wel dat de elektriciteitsconsumptie maar blijft stijgen. En dat het daardoor wellicht niet echt nodig is, ja zelfs daar kan ik wel in meegaan dan. Maar averechts?? Dat gaat toch zeker te ver? Ik bedoel als ik wat minder koop en mijn verwarming wat lager zet dan helpt het toch zeker wel een piepklein beetje??
Ja. Ja het helpt een piepklein beetje. Tuurlijk. Maar kom op, we weten allemaal dat we het daarmee niet gaan redden. Bij lange na niet! Kom op zeg. Je verwarming een graadje lager? Nee dat gaat ons niet redden mensen, vergeet dat alsjeblieft. Maar als je dat doet omdat je je daar goed bij voelt dan doe dat alsjeblieft. Want dat is belangrijk. De innerlijke motivatie. Je wil je graag inzetten. Je vindt dit belangrijk! Snap ik. En ik vindt het ook belangrijk. Daarom schrijf ik dit blog. Want wij zijn het al lang eens over het einddoel. NUL vervuiling. Alleen de weg ernaar toe.
Kijk jij wilt je goed voelen. Ik ook. Maar ik geloof niet in consuminderen. Jij (nog) wel. Dus jij voelt je wel goed. Maar ik niet. En niet door jou. Maar wel door spotjes, tijdschriften, opinie programma’s en klimaat gurus die mij vertellen dat ik minder moet reizen, minder moet eten, de verwarming lager zetten omdat ik anders schuldig ben aan de opwarming van de aarde. Die mensen laten mij me voelen alsof ik niet mag bestaan want laten we eerlijk wezen, er is maar één manier waarop we kunnen consustoppen in dit leven… En ik ben nog te jong om te sterven!
En eerlijk gezegd vind ik het ook gewoon unfair en niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Ik consumeer iets. Ik ga naar een winkel die wordt gecontroleerd door de overheid, koop een product dat voldoet aan de regels en voorwaarden (anders mocht het daar niet liggen), consumeer dit product en voer het afval af volgens de geldende regels. Wat doe ik verkeerd? En waar produceer ik überhaupt iets, laat staan vervuiling? Hoe kan ik een bijproduct produceren als ik niet eens een product produceer?
Kijk consuminderen is leuk als initiatief van consumenten die vanuit zichzelf iets willen doen en dan er voor kiezen wat dingen te laten liggen. Maar als het tot beleid wordt gemaakt om consuminderen als oplossing te behandelen en te gaan promoten met spotjes op TV en dergelijke, dan zijn we op de verkeerde weg.
Consuminderen is gewoon een verkeerde benadering. Het behandelt de vervuiling als iets dat intrinsiek verbonden is aan het product, dat gelijkwaardig is over alle producten en dat niet de verantwoordelijkheid is van de producent maar van de consument. Terwijl de vervuiling los staat van het product, niet voor alle producten gelijk is en niet inzichtelijk is voor de consument omdat het gebeurt bij de productie, niet bij de consumptie.
Het vraagt van de consument zich te verdiepen in het productieproces van elk individueel product en dan het goedkopere, vervuilendere product te laten liggen voor het duurdere, duurzaam geproduceerde product.
Op zijn minst ineffectief en op zijn ergst worden mensen tegen elkaar opgezet, gaan mensen elkaar de maat nemen (mijn buurvrouw draait 6 wasjes per week, de bovenbuurman doucht soms wel een kwartier) en raken mensen totaal gedemotiveerd of komen zelfs actief in opstand. Vertel mensen impliciet dat ze dood moeten en ze worden boos. Gek he? En dus krijgen we climate change deniers en cynisme all round. En surprise surprise, dat werkt averechts.
Dit kan nooit gaan werken, en bevoordeelt vervuilers boven duurzame producenten. Je vraagt consumenten immers simpelweg MINDER te consumeren, terwijl ze ANDERS moeten consumeren. Ze moeten de schone producten kopen en de vervuilende laten liggen. En ze mogen zoveel schone producten kopen als ze willen! Zonder schuldgevoel!
Maar je moet het consumenten sowieso ook helemaal niet vragen. Het milieu probleem is veel te groot en belangrijk om een soort van plan op vrijwillige basis te maken en er dan maar het beste van te hopen. Alsof je een rooster voor het opruimen van de gezamenlijke ruimte in het studentenhuis ophangt en dan hoopt dat iedereen het wel zal doen en het huis vast wel schoon zal worden.
Je moet het producenten trouwens ook niet vragen. Je moet het producenten OPLEGGEN. Door middel van wet- en regelgeving. En consumenten met rust laten. Als je consumenten wil laten bijdragen, maak dan vaart met het maken van standaarden voor het meten van de vervuiling die bij de productie als bij/afval product wordt geproduceerd, baseer daar je belastingen of BTW op en laat de consument met zijn portemonnee stemmen. Ons Hollanders bin zunig dus dan komt het vanzelf goed.
Nog steeds niet met me eens? Overtuig me dan maar eens, in de comments hieronder!
Stijn de Witt 